การเข้าถึงสื่อยุคปัจจุบันถือว่าง่ายขึ้นกว่าแต่ก่อน โดยเฉพาะโลกอินเทอร์เน็ต ข้อดีคือเด็กสามารถค้นหาข้อมูลได้สะดวก รวดเร็วขึ้น แต่ถ้าไม่ได้คัดกรองเนื้อหาให้ดี ก็อาจจำข้อมูลแบบผิด ๆ หรือตกเป็นเหยื่อของ Fake News แบบไม่รูัตัว ดังนั้น ทักษะที่สำคัญในโลกดิจิตอลอย่าง “Media Literacy” จึงเป็นสิ่งที่โรงเรียนและผู้ปกครองไม่ควรมองข้าม เพื่อให้ลูกของคุณรู้เท่าทันทุกข่าวสาร และเสพสื่ออย่างมีสติมากขึ้น!

ทักษะการรู้เท่าทันสื่อ คืออะไร

การรู้เท่าทันสื่อ (Media Literacy) คือ ความสามารถในการตีความ ประเมิน และทำความเข้าใจเนื้อหา ก่อนจะตัดสินใจเชื่อหรือคล้อยตามสิ่งที่สื่อบอก เพื่อฝึกทักษะการตั้งคำถาม การวิพากษ์วิจารณ์ รวมไปถึงหลีกเลี่ยงการส่งต่อและบิดเบือนสารแบบผิด ๆ 

สมัยนี้จะเห็นได้ว่ามีเด็กจำนวนไม่น้อยที่เสพสื่อแบบไม่คิดไตร่ตรองให้ดีก่อน จนเกิดอันตรายตามมา เช่น  ถูกมิจฉาชีพหลอกให้โอนเงิน หลงเชื่อข่าวปลอม หรือเข้าถึงเนื้อหาที่ไม่เหมาะสม ทักษะการรู้เท่าทันสื่อจึงช่วยเพิ่มความมั่นใจให้พ่อแม่ได้ว่า เด็กจะคิดพิจารณาอย่างถี่ถ้วนก่อนจะหลงเชื่อข้อมูลใด ๆ ก็ตาม

สกิล Media Literacy ช่วยให้เด็กเสพสื่ออย่างปลอดภัยได้อย่างไร

ด้วยยุคที่ไม่ว่าใคร ๆ ก็สามารถสร้างคอนเทนต์ขึ้นมาได้ และมีเนื้อหาที่หลากหลายมากขึ้น ทักษะด้านรู้เท่าทันสื่อจึงมีความสำคัญกับเด็ก ดังต่อไปนี้

1. คิดอย่างรอบคอบมากขึ้น

พิจารณาเนื้อหาว่าน่าเชื่อถือหรือไม่ มีแหล่งอ้างอิงชัดเจนไหม มีการบิดเบือนเนื้อหา หรือพูดเกินจริงหรือเปล่า ก่อนจะตัดสินใจเชื่อและแชร์ต่อบนโลกโซเชียล

2. เข้าใจมุมมองที่แตกต่าง

ในบางครั้งเวลาอ่านข่าวหรือประเด็นทางสังคมต่าง ๆ มักจะมีความคิดเห็นของคนทั่วไปมาด้วยเสมอ ทำให้เด็ก ๆ ได้ทำความเข้าใจมุมมองที่แตกต่างกัน และตัดสินใจเลือกจุดยืนที่คิดว่าสมเหตุสมผลที่สุด

3. สร้างสรรค์สื่ออย่างมีความรับผิดชอบ

สำหรับเด็กที่อยากเป็น Influencer ทักษะการรู้เท่าทันสื่อช่วยให้เด็กเป็นครีเอเตอร์ที่ใส่ใจกับเนื้อหามากขึ้น เพราะเข้าใจถึงผลกระทบของสื่อว่าจะสร้าง Effect อย่างไรต่อความคิด และพฤติกรรมของผู้คน

Media Literacy ช่วยเสริมพัฒนาการของเด็กได้ยังไงบ้าง

สกิลรู้เท่าทันสื่อนอกจากช่วยให้เด็กตามข่าวสารอย่างปลอดภัยแล้ว ยังช่วยให้เด็กมีพัฒนาการทางความคิดที่ดีขึ้นด้วย ดังนี้

เพิ่มประสิทธิภาพในการเรียนหนังสือ

การฟังและอ่านเนื้อหาที่เป็นประโยชน์และเชื่อถือได้จริง จะทำให้เด็กมีความรู้รอบตัวที่กว้างมากขึ้น เวลาสอบหรือตอบคำถามก็สามารถนำมาประยุกต์ใช้ เพื่อขยายคำตอบให้ครอบคลุมยิ่งขึ้น

พัฒนาทักษะการคิด วิเคราะห์

การเสพสื่อจากหลาย ๆ มุมมอง จะช่วยฝึกการคิด วิเคราะห์ และตีความสารจาก 2 ฝ่าย นอกจากนี้ ยังช่วยให้เด็กตัดสินใจได้อย่างแม่นยำ เพราะมีข้อมูลเยอะ รู้ว่าอะไรถูกต้องไม่ถูกต้อง

แก้ไขปัญหาได้ไวขึ้น

เวลาเจอปัญหาหรืออุปสรรคใด ๆ ก็ตาม ความรู้ที่ถูกต้องมาจะช่วยให้เด็กค่อย ๆ คิดพิจารณา และเลือกวิธีแก้ปัญหาที่เหมาะสม และส่งผลกระทบต่อคนอื่นน้อยที่สุด

เทคนิคการสอนทักษะการรู้เท่าทันสื่อให้ลูก มีอะไรบ้าง

อย่างที่รู้กันดีว่าเด็กเป็นวัยที่เรียนรู้ได้เร็ว และมีแนวโน้มที่จะเชื่อหรือมีพฤติกรรมลอกเลียนแบบสื่อได้ง่ายมาก ๆ ซึ่งเด็กจะเชื่อและใช้สื่ออย่างถูกต้องได้ ต้องมาจากการอบรมปลูกฝังที่ดีด้วยเช่นกัน

1. เลือกเนื้อหาที่เหมาะสมตามวัย

สำหรับเด็กปฐมวัยยังไม่จำเป็นต้องเสพเนื้อหาที่ยากและซับซ้อน คุณพ่อคุณแม่อาจเลือกการ์ตูน ช่องยูทูบ หรือหนังสือที่สนุกและมีคุณภาพ แทรกเกร็ดความรู้ที่เป็นประโยชน์ลงไป เพื่อให้เด็กซึมซับและเพลิดเพลินไปกับเนื้อหาได้ง่ายขึ้น 

2. จำกัดเวลาการใช้หน้าจอ

การเติมความรู้ใส่หัวมากเกินไป อาจส่งผลเสียมากกว่าผลดีได้ พ่อแม่จึงยังคงต้องจำกัดเวลาการใช้หน้าจอ ไม่เกิน 1 ชม. ต่อวัน เพื่อให้เด็กรู้จักใช้งานสื่อตามความจำเป็น และป้องกันอาการติดโทรศัพท์ตั้งแต่ยังเล็ก

3. อย่าให้ลูกโพสต์เรื่องส่วนตัวลง Social Media

สมัยนี้เด็กหลายคนชอบอัดคลิปลง Social Media แต่อาจเผลอเผยเรื่องส่วนตัวมากจนเกินไป ซึ่งอาจจะเป็น Digital Footprint ในอนาคตได้ ผู้ปกครองจึงต้องคอยควบคุม ช่วยตรวจสอบเนื้อหา เพื่อความปลอดภัยของตัวลูกเอง

4. รับชมเนื้อหาไปพร้อมกับลูก

เวลานั่งดูรายการเด็ก สารคดี หรือคลิปต่าง ๆ พ่อแม่ควรนั่งดูไปพร้อมกับลูกด้วย เวลาเด็กมีคำถามอะไรก็จะได้คลายข้อสงสัยให้เขาทันที และเป็นการเช็กความถูกต้องของเนื้อหา หากตรงไหนเป็นเรื่องเข้าใจผิดจะได้อธิบายให้ลูกฟังทันทีอีกด้วย

5. สอนให้ลูกคิดและหาแหล่งที่มาก่อนเชื่อเสมอ

ในยุคที่ข่าวสารแพร่เร็ว คนอาจจะยังไม่ทันกรองเนื้อหาให้ดีก่อน ดังนั้น ต้องสอนให้ลูกรู้จักหาแหล่งที่มาของข้อมูล รวมถึงการรับฟังจากหลาย ๆ มุมมอง เพื่อให้รู้จักตั้งคำถามและทำความเข้าใจให้ละเอียดก่อนเชื่อ

สรุป

การรู้เท่าทันสื่อเป็นทักษะที่ช่วยเด็กใช้งานสื่อและอินเทอร์เน็ตได้เป็นประโยชน์ ทั้งในด้านเติมความรู้ใหม่ ๆ ให้ตัวเอง รีเช็กข้อมูลที่ถูกต้อง ไปจนถึงการคิดอย่างมีเหตุผลก่อนเชื่อข่าวสาร เมื่อเติบโตเป็นผู้ใหญ่ก็จะไม่หลงกลกับเฟคนิวส์ กลลวงของมิจฉาชีพ และใช้ชีวิตได้อย่างมีสติมากที่สุด