วิชาพัฒนาทักษะชีวิต หรือ PSHE เป็นวิชาที่อาจไม่คุ้นหูในหมู่คนไทย แต่เป็นหลักสูตรภาคบังคับของโรงเรียนประถมศึกษาในสหราชอาณาจักร มุ่งเน้นให้นักเรียนมีคุณภาพชีวิตที่ดี (Well-being) เพื่อประสบความสำเร็จตามเป้าหมายส่วนตัว ซึ่งไม่ได้มีรูปแบบเนื้อหาตายตัว คุณครูสามารถปรับแต่งให้สอดคล้องกับความต้องการของนักเรียนได้อย่างเต็มที่ บทความนี้จะพาผู้ปกครองทุกท่านไปทำความรู้จักวิชา PSHE ให้มากขึ้นกัน!

วิชาพัฒนาทักษะชีวิต (PSHE) คืออะไร

PSHE ย่อมาจาก Personal, Social, Health and Economic Education เป็นหลักสูตรที่สอนให้เด็ก ๆ และเยาวชนมีความรู้ ความเข้าใจในทักษะที่จำเป็นต้องการดำรงชีวิต เพื่อเติบโตเป็นผู้ใหญ่อย่างมีคุณภาพ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาแบบองค์รวม (Holistic Approach) มาเจาะลึกแต่ละองค์ประกอบไปพร้อมกันเลย

การพัฒนาส่วนบุคคล (Personal)

เน้นไปที่การรับรู้ความต้องการของตนเอง และตั้งเป้าหมายในอนาคตว่าอยากเก่งอะไร โตไปจะทำอาชีพอะไร เพื่อพัฒนาทักษะต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง รวมถึงการแสวงหาศักยภาพที่แท้จริง เอาชนะความท้าทายในชีวิต และมีความภาคภูมิใจมากยิ่งขึ้น

การพัฒนาทางสังคม (Social)

มุ่งหวังให้เด็กเข้าอกเข้าใจผู้อื่น รู้จักแบ่งปัน และยอมรับในความแตกต่างของผู้คนในสังคม ช่วยให้เด็ก ๆ สามารถเข้าสังคมได้ดี และพัฒนาทักษะสังคมอื่น ๆ ได้ด้วย เช่น การสื่อสาร การทำงานร่วมกันเป็นทีม และการประนีประนอมกับปัญหา

การพัฒนาสุขภาพกายและใจ (Health)

การได้รับประทานอาหารตามหลักโภชนาการเด็ก มีร่างกายที่แข็งแรง ออกกำลังกายหรือเล่นกีฬาเป็นประจำ เพื่อเสริมสร้างกล้ามเนื้อและการไหลเวียนเลือด จนถึงมีสุขภาพจิตที่เข้มแข็ง จัดการอารมณ์และความรู้สึกของตัวเองได้อย่างเหมาะสม อาศัยอยู่ในสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเติบโตและสร้างความสุข

การพัฒนาเชิงเศรษฐศาสตร์ (Economics)

การมอบความรู้ด้านการเงินและการทำงานให้กับนักเรียน ไม่ว่าจะเป็น การบริหารเงิน ทักษะการทำงานยุคใหม่ รู้จักอาชีพที่หลากหลายในปัจจุบัน ไปจนถึงองค์ความรู้สำหรับผู้ประกอบการ เพื่อให้เด็ก ๆ สามารถเลือกเส้นทางอาชีพที่เหมาะสมกับตัวเองที่สุด

ยกตัวอย่างเนื้อหาในหลักสูตร PSHE สำหรับเด็ก Early Years

เนื้อหาในวิชา PSHE ทางโรงเรียนหรือผู้สอนสามารถออกแบบให้สอดคล้องกับองค์ประกอบสำคัญข้างต้นได้เลย หัวใจสำคัญคือต้องพัฒนาสกิลต่าง ๆ ให้เด็กแบบรอบด้านมากที่สุด โดย 3 แกนหลักสำคัญของวิชาพัฒนาทักษะมีดังนี้

1. สุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี (Health & Well-being)

เนื้อหาเกี่ยวกับวิธีการสร้างสุขภาพกายและจิตที่แข็งแรง ดูแลรักษาและสังเกตตัวเองอย่างสม่ำเสมอ

• กิจวัตรประจำวันที่ดีต่อสุขภาพ อาหารการกิน พฤติกรรมนอนหลับเหมาะสม มีสุขอนามัยที่ดี การให้ความรู้เกี่ยวกับยาเสพติดและแอลอฮอล์
• การทำความเข้าใจความรู้สึกของวัยแรกรุ่น วิธีในการรับมือและควบคุมอารมณ์
• ความรู้ด้านเพศศึกษา การเปลี่ยนแปลงทางอวัยวะต่าง ๆ 

2. ความสัมพันธ์ (Relationships)

การสร้าง รักษา และดูแลความสัมพันธ์ระหว่างตัวเราและคนรอบข้าง 

• การมีปฏิสัมพันธ์และสื่อสารกับคนในครอบครัวบ่อย ๆ เพื่อให้สนิทกันมากขึ้น
• การเคารพความแตกต่าง ทั้งด้านเชื้อชาติ ศาสนา และความคิดของแต่ละคน

3. การใช้ชีวิตในโลกกว้าง (Living in the Wider World)

สร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ และสังคม ให้เด็ก ๆ ได้สำรวจความรับผิดชอบของตนเองที่มีต่อชุมชนและประเทศ

• ความเป็น Global Citizen หรือการให้ความสำคัญกับประเด็นต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการเมือง สิทธิมนุษยชน หรือวัฒนธรรม เพื่อยกระดับสังคมให้ดีขึ้น
• สนับสนุนแนวคิดแบบ Growth Mindset ส่งเสริมให้เด็กมีความยืดหยุ่นทางความคิด ยอมรับสถานการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น และก้าวไปข้างต่อได้อย่างรวดเร็ว
• ความรู้ด้านการเงินพื้นฐาน เช่น การออมเงิน การจัดสรรเงินของตัวเอง และหน้าที่ของแต่ละอาชีพ

การรู้เท่าทันสื่อ พิจารณาความน่าเชื่อถือของเนื้อหาก่อนจะเชื่อ และการใช้สื่อออนไลน์อย่างเหมาะสมตามวัย

ทำไมเด็ก ๆ ควรเรียนรู้วิชาพัฒนาทักษะชีวิต มีความสำคัญอย่างไร

วิชา PSHE อาจไม่ใช่วิชาที่มีการวัดระดับความรู้ทางวิชาการ มีเกรดเหมือนกับคณิตศาสตร์ แต่ช่วยให้เด็กเป็นคนมีความรับผิดชอบต่อสังคม และเรียนรู้การใช้ชีวิตประจำวันด้วยตัวเอง ทำให้พ่อแม่หมดห่วงและภูมิใจที่เขาจะเติบโตเป็นคนที่เพียบพร้อมในทุก ๆ ด้าน

1. สร้างเกราะป้องกันให้กับเด็ก

วิชาทักษะชีวิตช่วยให้เด็ก ๆ เรียนรู้ว่าอะไรถูกผิด คอยสังเกตและปรับพฤติกรรมของตัวเอง ทำให้พวกเขาหันมาใส่ใจในความต้องการของตัวเองมากขึ้น นอกจากนี้ ยังช่วยให้เด็กรู้วิธีจัดการและรู้ว่าควรพูดคุยกับใครเมื่อเกิดความกังวล 

2. ส่งเสริมความฉลาดทางอารมณ์

ช่วยเพิ่ม Emotional Intelligence การรู้เท่าทันในอารมณ์ของตัวเอง และแสดงความรู้สึกออกมาอย่างเหมาะสมตามกาลเทศะ หรือสถานการณ์ในตอนนั้น รวมไปถึงการมองโลกในแง่บวก ทำให้เด็กรักตัวเองและอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้เป็นอย่างดี

3. กล้าเปิดใจและพูดคุยกับคนอื่นมากขึ้น

การสอนให้เด็กรู้จักประเด็นอ่อนไหวต่าง ๆ จะทำให้พวกเขากล้าปรึกษาอย่างเปิดเผย ทั้งกับเพื่อน คุณครู และผู้ปกครอง ทำให้ผู้ใหญ่สามารถช่วยเหลือและให้คำแนะนำได้อย่างทันเวลา ไม่ต้องรู้สึกเครียดเพียงคนเดียว เพราะมีคนรอบข้างคอยซัพพอร์ตและให้กำลังใจอย่างต่อเนื่อง

St. Andrews Dusit เอาใจใส่นักเรียนด้วยบทเรียน PSHE ที่มีประสิทธิภาพ

วิชา PSHE ของโรงเรียนนานาชาติเซนต์แอนดรูว์ส ดุสิต เปิดโอกาสให้คุณครูผู้สอนได้สำรวจคุณภาพชีวิต พัฒนาการ และความสนใจของเด็ก ๆ เพื่อนำมาปรับปรุงเนื้อหาให้ตรงความต้องการของนักเรียนมากที่สุด 

• อิงหลักสูตรตาม JIGSAW Programme ซึ่งเป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติ
• ตัวอย่างหัวข้อการเรียนรู้ ได้แก่ ‘Being Me in My World’, ‘Celebrating Difference’ และ ‘Dreams and Goals
• โปรแกรม PSHE ของเรา ช่วยให้ผู้เรียนสามารถระบุจุดแข็ง-จุดอ่อน และสามารถตัดสินใจเลือกทางเดินของตัวเอง

สรุป

PSHE ไม่ได้เป็นแค่วิชาเรียน แต่เป็นการวางรากฐานที่มั่นคง ช่วยให้เด็กพร้อมเผชิญกับปัญหาและความท้าทายที่อยู่ตรงหน้า เพราะโลกนี้เต็มไปด้วยการเปลี่ยนแปลงและความแน่นอน การปลูกฝังทักษะที่จำเป็น จะทำให้พวกเขาเป็นเด็กที่มีคุณภาพชีวิตที่สมบูรณ์ และประสบความสำเร็จในการใช้ชีวิต